Artigo : Polo Avieiro de dona Emilia ( 6 ) : Arde a casa do alcalde e inaugúrase o novo edificio. Terceira breve cata na historia do balneario.
Carlos Méixome Quinteiro historiador e escritor galego
Carecemos de datos fidedignos para establecer unha relación entre a alleación do balneario e do lavadoiro coa nova que insire o Eco de Santiago poucos días despois da publicación do acordo para celebrar a poxa. Rememoremos con brevidade o proceso temporal: acordo do “Real Consejo” (19/12/1894); acordo do pleno municipal (9/2/1897); publicación no boletín provincial (4/3/1897); resolución da poxa o 29 do mesmo mes e ano.
A prensa fíxose eco do incendio, ocorrido o 11 de marzo de 1897, unha semana despois de que o concello acordase poñer o balneario en almoeda, na casa do alcalde Edelmiro Valdés. Aínda que “fue sofocado inmediatamente” o xornal non deixa de sinalar que o xulgado instruía dilixencias por “crerse que el siniestro fue intencionado”[1].
O vello balneario e mais o predio que se lle engadiu non tardaría en venderse por sete mil duros, só 2.000 e pico pesetas máis que o prezo de saída da poxa[2]. O acordo semellaba pechado de antemán.
Mentres, a concorrencia de ilustres da vida política ou relixiosa non se detiña. Se antes citamos o “liberal” Riestra, agora tocaba a quenda do “conservador” Besada[3] que chegou para tomar as augas en agosto dese ano, 1897; mentres, polo setembro, facíao o excelentísimo sr. bispo de Ourense[4].
Os novos propietarios queren tirarlle rendemento ao investimento e coidan que os beneficiaría ampliar a temporada de baños, comezándoa o 10 de xuño e prolongándoa ata o 15 de outubro. Para que lla concedan argúen que así favoreceríase a concorrencia dos campesiños, pois a tempada oficial (de 1 de xullo a 30 de setembro) coincidía cun período moi atarefado para as xentes labregas. Non tardaron en conseguir a autorización do gobernador, aínda que tampouco en solicitar o regreso ao calendario anterior ao decatarse de que o escaso aumento no número de “agüistas” non compensaba os gastos de apertura[5].
O investimento comprometido estábase a realizar e o moderno edificio prevíase concluír, como así foi, para a tempada de augas de 1900. O xornal compostelán El eco[6] recolle o relato do acto inaugural, así como unha descrición do edificio:
Suntuoso y elegante, el edificio es una verdadera obra maestra, cuyo coste se eleva a unos treinta mil duros.
Es de sillería, estilo románico y su fachada mide 52 metros de largo por seis de alto. Se han empleado en la construcción dos años aproximadamente, trabajando de ordinario un número de obreros que oscilaba entre treinta y cuarenta.
Las instalaciones interiores están hechas con gran precisión, no habiéndose echado de menos precepto alguno de cuantos indican las ciencias físicas para este género de establecimientos.
En los bajos del edificio se halla toda la maquinaria; en el principal están los depósitos de agua caliente; en el segundo, los de agua fría; y en el tercero, o sea en la torre, el depósito de alimentación de los demás distribuidos por las galerías y departamentos.
O edificio bendiciuno, en nome do bispo, o maxistral cóengo Bernardo Carrascal, acompañado polo párroco Crisanto Fernández, en presenza do alcalde Crisanto Cea, o farmacéutico Sr. Sieiro, o médico Antonio García Espinosa e outros colegas de profesión e unha ampla representación da prensa, na que figuraba o futuro crego Basilio Álvarez.[7]
A quenda dos discursos abriuna un dos propietarios, Jesús García Espinosa, e o director, o médico Lope Valcárcel Vargas[8]. Este último gabou os promotores por fuxir do “venal caciquismo que todo lo corrompe, degrada y aniquila”. Tomaron tamén a palabra o doutor Carrascal e os tamén médicos ourensáns Enrique Otero e José Rionegro. O farmacéutico Sieiro resaltou que as melloras realizadas na vila se deben unicamente aos seus fillos que fixeron “la historia de Carballino en los cincuenta últimos años”. Pechou os relatorios outro dos propietarios, César Pereira Munín.
Ademais deste último e o mencionado Jesús
García Espinosa, administrador do balneario, eran tamén propietarios o irmán
médico deste, José, e mais Tomás Castro Mosquera.
[1]El eco de Santiago 12/3/1897.
[2]La correspondencia de España, 28/3/1897. Época, 13/4/1897.
[3]Augusto González Besada (1865-1919). Ministro de facenda, de gobernación, de fomento; gobernador civil e presidente da deputación de Pontevedra; deputado case permanente pola circunscrición que lle cadrase. Conservador da facción “maurista”. Ao falecer “deixou” no seu sitio de deputado o seu fillo Carlos, que prolongou durante anos o dominio familiar do aparato conservador na provincia de Pontevedra. Se Afonso XIII premiou os servizos de Riestra cun marquesado, a Besada concedeulle un condado, o de González Besada.
[4]La correspondencia de España, 20/8/1897 e 12/9/1897.
[5]Boletín oficial da provincia de Ourense, 23/7/1898
[6]El eco de Santiago 19/6/1900.
[7]Os medios citados son os ourensáns: El Miño, El eco de Orense, El ribadaviense; Época de Madrid e os vigueses: Faro de Vigo, La concordia e El independiente. Basilio Álvarez representaba a La nueva época de Ourense.
Carlos Méixome Quinteiro (Val, Lalín). Estudou Filosofía e Ciencias da Educación en Compostela e exerceu como profesor de Xeografía e Historia ata a súa xubilación. Militante nacionalista dende novo e activista cultural; dirixiu durante anos o Instituto de Estudos Miñoráns. Ten publicados traballos sobre asuntos internacionais e historia contemporánea de Galicia e investigado sobre a persecución franquista no sur da provincia de Pontevedra. Colabora en diversos medios de prensa impresa e dixital. Reside dende hai anos en Gondomar, pero criouse e medrou no Carballiño onde reside a súa familia.
Outros artigos de Carlos Meixome:
Polo Avieiro de dona Emilia ( 1 ) : “Os nomes do Avieiro de dona Emilia”
Polo Avieiro de dona Emilia ( 2 ) : “E ti de onde es?. Un pouco de egohistoria “
Polo Avieiro de dona Emilia ( 3 ) : O balneario. Outro anaco de egohistoria
Polo Avieiro de dona Emilia ( 5 ) : A poxa. Outra breve cata na historia do balneario
