Pablo Álvarez Guillén é Enxeñeiro Agrónomo pola Universidade Politécnica de Madrid.
Nas ultimas sete semanas vin debullando no BADAL NOVAS toda unha serie de propostas nas que desenvolvía, cando menos, o que ao meu entender se debería considerar para acadar o que din en chamar un MODELO URBANO SAUDABLE PARA O CARBALLIÑO 2030, oportunidade que agradezo tanto ao editor, por facilitarme este medio de comunicación, como aos lectores por compartir esta inquietude.
Neste último artigo da serie, pártese de contextualizar a problemática xerada polo modelo urbanístico existente para satisfacer as necesidades do peón, e a continuación trato de sintetizar as solucións que fun aportando nos artigos anteriores de maneira que ao final o lector poida ter una visión de conxunto dunha das posibilidades de transformar a vila do Carballiño nun espazo apropiado para o peón.
Contextualización. A partir da segunda metade do pasado século O Carballiño sufriu unha profunda transformación como consecuencia do acusado incremento da súa poboación e do desenvolvemento económico experimentado. Estes factores influíron decisivamente no progresivo incremento do número de vehículos nas súas rúas, así como nos hábitos de desprazamento da súa poboación.
Desde xeito, o modelo de vila de Carballiño foi deseñado e desenvolvido pensando máis nas necesidades dos automóbiles que nas dos peóns[palvarez@1] . Esta deficiencia urbanística que parece evidente só con fixarse na capacidade das súas beirarrúas, viuse recentemente ratificada pola pandemia do COVID19 que veu a salientar as carencias, contradicións e disfuncións do actual “Modelo de Mobilidade Urbana”, para dar satisfacción as necesidades de acceso peonil aos bens e servizos e ás de lecer, en condicións saudables.
Por outra parte, Carballiño goza dunhas dimensións e características topográficas que permiten dispoñer DUN ESPAZO DESEÑADO PARA AS NECESIDADES DO PEÓN, o que significa que a maior parte dos desprazamentos cotiás non superan a distancia de 600 metros ou os 10 minutos camiñando, polo que se poden realizar andando na súa totalidade. É por iso que resulta imprescindíbel que os cidadáns a teñan a posibilidade de realizar a pé a maior parte dos desprazamentos urbanos de xeito confortable e seguro, especialmente os máis vulnerables como son as persoas maiores e os nenos.
Neste contexto, pareceume urxente e necesario abrir un debate sobre os riscos que comporta manter os actuais hábitos de desprazamento e as vantaxes que conleva favorecer os desprazamentos peonís para mellorar a calidade de vida, no que participen a cidadanía e as diferentes organizacións sociais.
Media ducia de propostas. Coa intención de centrar algúns aspectos esenciais que permitan o debate e a discusión sobre o “Modelo Urbano Saudable do Carballiño 2030”, elaborei toda unha serie de propostas dirixidas a transformar a estrutura urbana que agora tentarei de sintetizar.
1. Completar a améndoa peonil na zona norte. Trátase de engadir ao espazo peonil que conforman a Rúa Curros Enriquez e a Praza do Emigrante dúas novas zonas, unha situada ao leste da primeira e outra no noroeste da segunda: a zona da rúa Chamoso Lamas e o templo da Veracruz e os seus arredores.
O obxectivo é acadar un amplo espazo que consolide a súa propia identidade e funcionalidade peonil dentro do conxunto urbano, como se mostra na imaxe:
2. Creación de rutas peonis. Establécense seis percorridos peonís dende a “amendoa central“ cara o resto de espazo urbano, de forma cómoda e segura. Deste xeito, os itinerarios preferentes verían ampliadas as súas beirarrúas, ata acadar unha anchura mínima de dous metros, gozarían cada certa distancia de treitos con espazos apropiados para o descanso e o lecer das persoas maiores, e en consecuencia os automóbiles deberían ver diminuído o seu actual espazo de estacionamento
O obxectivo pretendido é o de complementar e interrelacionar os centros estanciais, así como toda a parte central do núcleo urbano en xeral, cós elementos mais. emblemáticos no sistema de organización urbana. A súa representación gráfica mostrase na imaxe
3. Diminuir o tráfico de paso polo centro da vila. O tráfico de paso existente no cinto que circunvala á “amendoa central peoníl” exerce unha gran presión sobre esta, chegando a establecer unha especie de fronteira que restrinxe a permeabilidade de comunicación a pé có resto do núcleo, dificultando o uso peonil do centro urbano.
A idea central desta proposta é que o tráfico de paso que discorre polo centro do pobo, debería ser redirixido cara o segundo cinto, é dicir, cara a Avenida do Balneario, na zona oeste, e cara as rúas Aquilino Sánchez e Alexandre Bóveda pola parte sur e leste do núcleo urbano, vías que se atopan infrautilizadas como canles colectoras e de distribución automobilística. Unha simulación desta idea móstrase na seguinte figura:
4. Reformular a configuración do tránsito motorizado no centro urbano. A configuración espacial da vila de Carballiño estrutúrase ao longo dun eixo lonxitudinal que a percorre de norte a sur, a rúa “Principal” e as rúas que a prolongan nesa dirección. Esta estrutura atópase seccionada, en dirección leste a oeste, pola antiga Estrada Nacional N- 541 (Ourense – Pontevedra), hoxe rúa Conde Vallellano, que constitúe posiblemente o eixo que soporta o maior tráfico do casco urbano, e que en consecuencia constitúe unha barreira que dificulta a integración urbanística do centro urbano.
As xa difíciles condicións de accesibilidade peonil desta zona, causadas polo efecto barreira do intenso tráfico que sofre, vénse severamente agravadas no treito da Alameda e a Praza do Emigrante. A presenza dun aparcamento subterráneo, con capacidade para preto de 250 prazas, con entrada e saída na rúa de separación das dúas pezas urbanas, e enfrontadas a escasos metros unha da outra, dificulta moito mais as necesidades do peón e impide o acougo e a seguridade que deben ter as zonas de lecer, especialmente se están destinadas ao desfrute dos mais pequenos e a rapazada.
Por outra parte, tamén cabe considerar que este eixo constitúe unha vía preferente para acceder á zona máis comercial da vila, polo que é preciso conservar e se é posible aumentar a capacidade de acceso.
Por todo o anteriormente exposto, esta proposta contempla, no eixo comprendido entre o final da rúa do Conde Vallellano ata o cruzamento da “Avenida” coa estrada de Astureses, limitar a rúa a un único carril transitable para os automóbiles, que facilite o acceso soamente en sentido leste – oeste. O tráfico de paso para atravesar o pobo pola “Avenida”, en sentido sur – norte, sería redirixido pola avenida do Balneario.
Unha simulación do que sería o resultado final do conxunto desta proposta de mobilidade para o centro urbano de Carballiño amósase na seguinte figura
Como se pode observar, tamén se contempla un tratamento de diminución progresiva da hexemonía presencial dos coches desde o inicio do sentido único, ata que chega a desaparecer o estacionamento de vehículos, de maneira que se infunda no condutor a percepción de que entra nun espazo de condución acougada pola convivencia entre coches e persoas. Unha vez transmitida a sensación de temperado do tráfico, e superada a zona da Alameda-Praza do Emigrante, retómase a capacidade de estacionamento de vehículos, que vai acrecentándose en intensidade a medida que se progresa pola “Avenida” e onde o ancho da mesma o permita.
Con esta proposta, ademais da función esencial de remediar ou corrixir o déficit de accesibilidade peonil entre a zona norte e o núcleo central da vila, orixinado pola elevada intensidade do tráfico, tamén se pretende acadar os seguintes obxectivos:
- dotar O Carballiño “dunha entrada representativa”, no acceso de maior afluencia ao núcleo central,
- establecer “un acceso emblemático”, cómodo e seguro entre o centro do pobo e o Templo da Veracruz, un dos seus principais puntos de referencia;
- aumentar o espazo público de xogos e de lecer, na Alameda e na Praza do Emigrante, especialmente para que os colectivos máis vulnerables, como as persoas maiores e os nenos, poidan desfrutar de maneira confortable e segura;
- acrecentar a capacidade de estacionamento de vehículos, para favorecer a accesibilidade á Praza de Abastos e á zona máis comercial do centro da vila;
e, en xeral, recuperar o espazo público para o desfrute peonil da veciñanza, no que os peóns teñan prioridade sobre os automóbiles.
5. Achegar “O Parque” ao centro urbano. Un modelo urbano saudable debe resolver a continuidade territorial entre o medio urbano e o maior espazo verde de esparexemento e ocio do municipio, e un dos mais importantes de Galicia deste xénero, de maneira que se habilite unha canle de intercomunicación confortable.
A proposta trata de facilitar a conexión do centro urbano do Carballiño co “Parque Municipal”, pola Avenida Calvo Sotelo, dando continuidade á zona peonil da amendoa central e contribuíndo a aumentar a posta en valor deste espazo natural. Lémbrese que este é o acceso máis chairo para acceder a desfrutar do Parque, e tamén que nesta Avenida, ademais de diferentes servizos comerciais, se atopa o CEIP Calvo Sotelo e a Casa da Cultura que tamén acolle á Biblioteca Pública.
Para iso, estímase necesario limitar a Avenida Calvo Sotelo a un único carril transitable para automóbiles que facilite o acceso en sentido sur – norte. Ademais, unha das beirarrúas, acollería un GRAN CORREDOR VERDE QUE IRÍA DESDE A “PRINCIPAL” ATA “O PARQUE”, que proporcione ao camiñante una agradable sensación de acougo e de confortabilidade, e na outra ampliaríase o espazo para o uso peonil e destinaríase ao estacionamento en liña ou en batería, mesturado segundo o permita o ancho da rúa.
No treito da Avenida do Parque, manteríase o tráfico nos actuais dous sentidos, pero eliminaríase o aparcamento nunha beirarúa, para dar unha continuidade homoxénea ao gran corredor verde, e na outra ampliaríase o espazo para o uso peonil e manteríase o estacionamento en liña. Unha simulación desta transformación móstrase na seguinte figura:
A actuación urbanística nesta zona tería como finalidade, ademais da súa función de remediar ou corrixir o déficit de accesibilidade peonil entre o núcleo central e a zona sur da vila, acadar os seguintes obxectivos:
- establecer un “corredor verde emblemático”, confortable e seguro entre o centro da vila e un dos seus principais puntos de referencia, o Parque Municipal;
- implantar un “camiño escolar” seguro para facilitar o acceso ao centro de ensino;
- instaurar un acceso cómodo e seguro para facer uso dos servizos culturais;
- e crear unha nova infraestrutura verde para converter o espazo urbano nunha paisaxe amigable para o paseo, o descanso e o lecer.
Despedida. Por último, non quixera rematar esta serie de artigos sen volver a agradecerlles a atención mostrada durante esta tempada que estiven presente no BADAL NOVAS, na que contei coa xenerosa participación de Xosé Carballido, en todo o que se refire aos aspectos lingüísticos, así como a de Luís M. Martín, nas representacións gráficas, aos que agradezo a súa importante colaboración.
E de novo volvo a recordarlles a necesidade de abrir un debate para ACADAR UN CARBALLIÑO MAIS SAUDABLE, e especialmente neste tempo de pandemia, no que se teña como guía o lema do mestre José Fariña Tojo: CAMIÑAR É SAN, GRATIFICANTE E, ADEMAIS, BARATO.
Curriculum de Pablo Álvarez Guillén:
Pablo Álvarez Guillén é Enxeñeiro Agrónomo, pola Universidade Politécnica de Madrid, na Especialidade de Economía Agraria. Inicia a súa actividade profisional na División de Medio Ambiente da empresa INFORMES Y PROYECTOS S. A. (INYPSA). Posteriormente, incorpórase ao Ministerio de Obras Públicas (MOPU) integrándose no equipo formado para poñer en marcha o procedemento de avaliación ambiental previsto na Directiva 85/337/CE, participando na elaboración das primeiras declaracións de impacto ambiental que se redactan en España. Desde fai máis de tres décadas vén levando a cabo a súa actividade nas empresas PROYECTOS MEDIO AMBIENTALES S. A. (PROYMASA) e CONSULTORES EUROPEOS AMBIENTAIS S. L. (CEA), das que é socio fundador. Nun primeiro momento, como membro da Oficina de Asistencia Técnica da Comisión Europea para o control e seguimento do Programa LIFE en España e Portugal e, posteriormente, como Director Técnico da Área de Avaliación Ambiental das dúas empresas. Entre o multifacético abanico de traballos realizados nesta Área desataca a súa vinculación cos aspectos ambientais do urbanismo, un dos máis recentes é a dirección dos traballos para a elaboración do Estratexia Local de Economía Circular, da Federación Española de Municipios e Provincias, na que a “Sustentabilidade dos espazos urbanos” ocupa un importante lugar (https://www.municipiosyeconomi acircular.org/).
