Artigo : Polo Avieiro de dona Emilia (8) : Outro retrinco de egohistoria
Carlos Méixome Quinteiro historiador e escritor galego
Neste mirar para atrás os recordos abrollan e volve ao presente un encargo curioso. Quen levaba os asuntos do balneario era un señor moi maior, cando menos para os meus ollos novos, que durante décadas, moitas décadas, administrou algunhas das propiedades dos Quiroga, nomeadamente as de Cabanelas, o pazo de Cabodevila, e as do Carballiño (Balneario e casa dos Quiroga na praza maior) e non sei se algunha máis; coido que non entraba no seu cometido de xestión a casa de Cimadevila, en Banga.
Sabemos que levaba moitos anos no cargo porque na altura de 1935 xa o reflectía Álvaro das Casas nas paxinas de El Pueblo[1]. Corenta e tantos anos despois seguía no cargo aquel “inteligente maestro” que acompañou o fundador e líder dos mozos “Ultreya”[2] e se chamaba Ángel Pagán.
O administrador informou ao profesor de instituto de que o tostado de Cabanelas regou varias veces a mesa de Isabel II, do famoso roubo na casa de Banga cometido por tres encapuchados a trabucazo limpo e da anécdota do “señorito” andaluz que gabou a augardente dos Quiroga, sentenciando: “buen licor para una borrachera económica, se bebe en un minuto y hace efecto toda la tarde”.
Un día, como en secreto, díxome que tiña que me pedir un favor, que mesmo podería supoñerme ter que testemuñar no xulgado; mais que non me preocupase, o único que tiña que facer era dicir a verdade. Mandoume ir a “súa” casa, á da praza, á que tiña o quiosco no portal e mais unha droguería nun dos baixo dos soportais, á dos Quiroga, aclaroume, que no outro lado está almacenes Gavilán…, subir ao primeiro andar, pedir vez para arranxar unha moa que tiña furada (cousa que non tiña, polo que o de non mentir deixaba de ser certo de partida). Fun, mentres un formigo incomodo comezaba a darme voltas no estómago. Subín aquelas escaleiras, escuras, amplas, de chanzos brillantes polo uso e pasamáns acariñados durante decenas de anos, tamén polas mans escritoras de dona Emilia. Chanteime na porta, pulsei un timbre dourado conectado a un cable groso envolvido nun saio de tea tensa, con liñas brancas e negras ensarilladas en paralelo que gabeaba ata a cima da porta e coábase cara ao interior nunha penetración sen estridencias. Agardei. Aló ao lonxe, moi ao lonxe, escoitei o breve zunido do timbre. Seguín á espera, uns pasos lentos arrastrábanse por un corredor que se confirmaba longo. Abriume unha señora, maior, á que lle contei as miñas falsas dores molares. Moi atenta díxome que se era moita a dor, podía agardar, pero non me podía dicir canto; se aguantaba que volvese maña. Regresei onda o administrador e púxose contento. Díxome que xa me avisaría se me precisaba. Algún tempo despois demandoume que fose ao xulgado. Tiven que mercar unha camisa nova e un xersei. Agardei nun banco fóra a que me chamasen, pero ninguén o fixo. De súpeto abríronse as portas da sala e un grupo de homes engravatados e con carteiras saíron a escape facéndose chanzas. Cando me pareceu marchei. Logo souben o que pasara.
Aquel andar tíñao alugado un dentista apelidado Quinteiro, do Deza debera de vir, como anunciaba o gran cartel negro con letras brancas que aínda seguía pendurado do férreo balcón. O dentista falecera. A viúva seguía mantendo o negocio aberto, atendido por un mecánico dentista que formara o seu marido durante décadas e con tanta fama de mañoso que seguía conservando os clientes. O administrador ou ben lle quería subir a renda ou que lle deixase libre a vivenda. Coido que foi isto último, pois algún tempo despois acompañei o meu pai ao mecánico mañoso que se establecera en Lalín, supoño que ao abeiro dalgún dentista. Ao andarlle a fedellar nos dentes, meu pai desmaiouse. O mecánico asustouse e doulle a cheirar alcol, con tan mala fortuna que nun movemento descontrolado ciscoulle un chorro nos ollos, polo que meu pai ergueuse como un foguete e marchamos deixando o mañoso tremendo como unha vara verde.
Daquela eu nada sabía dos Quiroga. Relacionaba aquel nome coas xestións administradoras do meu empregador e doutras persoas que traballaban no balneario ademais de nos eidos de Cabanelas. Co paso dos veráns fun sabendo algo máis, pois, o administrador, xa moi canso, enviábame a facer a transferencia de fin de temporada a “doña Amparito” e mesmo me consultaba se coidaba que os ingresos totais foran máis ou menos como o ano anterior.
Cos actuais medios andei na procura de “doña Amparito” e souben que se trataba de Amparo Quiroga Quiroga, casada co xeneral Gonzalo de Vargas y Fernández de Córdoba. A tal “doña Amparito”, á que se referíao administrador, era filla de Amparo Quiroga Navia Osorio e de Jorge Quiroga García del Hoyo, nacido en Banga, fillo de Eduardo e sobriño de José Quiroga Pérez de Deza. O último, como dixemos, casou coa condesa de Pardo Bazán. O seu irmán menor, Eduardo,desposouse con María de la Purificación Reynoso, da que enviuvou en 1875, cando a muller tiña 25 anos[3] e, en segundas nupcias, con María del Carmen García del Hoyo Pardo, nai do primeiro dos Quiroga propietarios do balneario do Carballiño. As iniciais “J” “Q” que seguen lucindo no portalón de entrada do balneario corresponderíanse pois con Jorge Quiroga.
[1]El pueblo gallego, 12/9/1935
[2]Álvaro Casas Blanco (1901-1950) que asinaba como Álvaro de las Casas, ou das Casas fundou a organización xuvenil galeguista “Ultreya”, semellante aos exploradores xuvenís. Para máis información sobre o persoeiro pódese consultar Díeguez Cequiel (2003): Álvaro de las Casas. Biografía, documentos e epistolario. Galaxia, Vigo.
[3]Probablemente falecese dunha enfermidade infecto contaxiosa pois segundo a nova do Diario de Santiago 9/7/1875: “Su cadáver cumplimentadas las operaciones sanitarias, fue encerrado en tres cajas, una de zinc, otra lujosa cubierta de terciopelo y otra exterior de madera, siendo conducido ayer mismo a Cornoces (Orense) en donde debe enterrarse en el panteón propiedad de la familia”. Era filla do exgobernador da provincia de Ourense Justo Maria Reynoso.
————————————————————————————————–
Carlos Méixome Quinteiro (Val, Lalín). Estudou Filosofía e Ciencias da Educación en Compostela e exerceu como profesor de Xeografía e Historia ata a súa xubilación. Militante nacionalista dende novo e activista cultural; dirixiu durante anos o Instituto de Estudos Miñoráns. Ten publicados traballos sobre asuntos internacionais e historia contemporánea de Galicia e investigado sobre a persecución franquista no sur da provincia de Pontevedra. Colabora en diversos medios de prensa impresa e dixital. Reside dende hai anos en Gondomar, pero criouse e medrou no Carballiño onde reside a súa familia.
Outros artigos de Carlos Meixome:
Polo Avieiro de dona Emilia ( 1 ) : “Os nomes do Avieiro de dona Emilia”
Polo Avieiro de dona Emilia ( 2 ) : “E ti de onde es?. Un pouco de egohistoria “
Polo Avieiro de dona Emilia ( 3 ) : O balneario. Outro anaco de egohistoria
Polo Avieiro de dona Emilia ( 5 ) : A poxa. Outra breve cata na historia do balneario
Polo Avieiro de dona Emilia (7) : As expectativas incumpridas. Cata final na historia do balneario