
Na entrega anterior situamos a comenzos da década dos sesenta os primeiros experimentos de “J. César” co xornalismo como “Nuestro corresponsal” de “La Región” no Irixo, de quen diciamos que debera superar as primeiras probas con “sobresaliente cum laude”, tal e como queda patente polo labor que desenvolveu nas décadas seguintes, non só como xornalista cualificado cunha requintada prosa poética, especialmente nos artigos de opinión, senón tamén pola pegada literaria noutros relatos curtos de carácter costumista, algúns deles publicados no mesmo xornal e outros que quedarían acochados nas gavetas da trastenda.

La Región: 21-10-1969 (De nuestro corresponsal J. César)
Co recorte anterior cuxo título, “CONDUCTA EJEMPLAR DE UN EMPLEADO DE FENOSA”, queremos pór de manifesto que na opinion de Julio non se trata soamente de reflectir no texto a nova fría daquilo que no xornalismo se resume niso que chaman a técnica da “Pirámide invertida” coa que se resolven as seis preguntas básicas (Quen, que, onde, cando, como e por que) ao comenzo ou na base da pirámide e se conclúe a nova co que o xornalista pode considerar irrelevante para aquela. Obsérvase no ton do relato que para Julio sempre resulta máis grato transmitir novas positivas, que, cando non é así se debe procurar buscar a parte que poida ser modelo de humanismo, altruísmo, amor ao próximo, no que xa, daquela,engade“todo se desenvuelve dentro de un marco egoísta”.
Eses serán algúns dos principios éticos que marcarán a súa traxectoria como corresponsal, ao carón do respecto á verdade, ao coñecemento dos feitos, a obxectividade e marcando unha liña transparente entre a información e a opinión.
Como son uns cantos centos de comunicacións os textos remitidos á redacción do xornal, algúns moi breves, como son os relativos á sección de “Movementos demográficos”[Nacementos, defuncións e matrimonios de cada mes cos correspondentes datos relativos a identidade das persoas e lugares de procedencia) outros máis longos a modo de artigos de opinión ou reportaxes, imos procurar establecer unha clasificación mínima en base a un criterio temático.
1-Reivindicación e interpretación da identidade do concello do Irixo, “del orensano ayuntamiento de Carballino”.

La Región 5-03-1971
A reaccción de J. César a esta nova foi contundente, cunha ampla resposta ao xornalista de La Región que acababa de ofender a dignidade daquel e a do vecindario local. Así, ao mesmo tempo que considera que a noticia é un “notición” “ de gran impacto y muy digno de la mayor divulgación en relación a la nobleza del mineral que se persigue, surge, a la vista del lector, un confuso extremo que radica en el hecho de incluir a Irijo en la jurisdicción de Carballino...” A continuación engade algunhas virtudes como: a superficie (140 (sic) Km.2), elevado censo de población, riqueza agrícola, ganadera y forestal, gozando sus productos de excelente calidad… Futuro halagüeño…siempre y cuando las mejoras en el aspecto agrícola ganadero se concentren en el fértil territorio.”
“Posee (o concello) un subsuelo rico en minerales…Testeiro…Loureiro (lugar de antiguas explotaciones (1910), encontrándose su demarcación bien delimitada con respecto al vecino Ayuntamiento de Carballino”.
“Sus moradores (veciñanza do Irixo) aman su patria chica, sintiéndose orgullosos -sin presunción- de pertencer al Irijo, y los problemas internos de la vida municipal se afrontan al amparo de su propia autonomía, de la que goza como los restantes diseminados a lo largo y ancho del solar patrio”.
“Al parecer existe un proyecto de unificaciones municipales, pero hasta el momento Irijo se mantiene con su integridad total…”
“Para quienes desconocen este extremo y a medio de aclaración, me remito a puntualizar, una vez más, que Irijo es un Ayuntamiento, y en la noticia en cuestión debería rezar, valga la redundancia: Oro en la zona de Irijo, del orensano Ayuntameinto de Irijo” (La Región: 15 de marzo de 1971. J. César) .
Desde logo, nese momento, cando el ademais era corresponsal do mesmo xornal, e que se podería ter dado a noticia sen mala fe, non se esperaría unha resposta tan contundente en canto a deixar de xeito transparente, non só a cuestión de lindes intermunicipais, así como tamén a loanza de todas as virtudes posibles do concello do Irixo. Sen deixar de ser certo todo o dito, quizais actúa movido máis pola paixón, o corazón, o localismo que pola cabeza cunha análise obxectiva. Pero, en todo caso, quedaba reflectida de xeito nidio a opinión que Julio defendía sobre o concello fronte a posibles intereses alleos se os houbese.
Noutra orde de cousas, e continuando, nesta liña de defensa dos recursos habidos ou por haber, hai dous motivos cos que se mostra especialmente reivindicativo e defensor da continuidade dos mesmos: O Cuartel da Garda Civil en Dadín e a Feira do Tellado.

Na imaxe superior a que foi Casa Cuartel en Dadín, en cuxa fachada loce o nome da rúa Cervantes. Outras construcións lembran un pasado ricaz e “industrial”.
En canto ao Cuartel, Julio era consciente que a clausura do mesmo era o principio da fin de Dadín como centro neurálxico do concello, máis alá do interese persoal que el e outros “industriais” do lugar puideran ocultar defendendo a súa continuidade.

La Región: 26-09-196
Como noutros casos, e cando a información o require, esta vai precedida dunha reflexión ao caso. Así, na defensa da continuidade do posto da Garda Civil, ademais de introducir a crónica cunha referencia histórica (A Esfarrapa, 1923), expón unha
serie de motivos que, se acaso, puideran pospoñer a decisión: “118 pueblos que comprenden once parroquias, más de seis mil habitantes, superficie de unos ciento cuarenta KM.2., precarias vías de comunicación en los pueblos lindantes con la provincia de Pontevedra, Couso de Espiñeira distante unos 25 KM. del puesto de Carballino, además de tres parroquias de Boborás bajo la tutela del puesto de Irijo.”
Item máis : “linea de ferrocarril Zamora-La Coruña, dos ferias mensuales del Tellado, sucursal de Caja Provincial de Ahorros. Es la “comarca” de Irijo zona agrícola y ganadera, para los logros del ramo forestal evitarían pérdidas innecesarias e infundirían el respeto… Que el Ayuntamiento acordó mejorar las instalaciones, pero hasta el momento nada positivo se puede confirmar por parte de la Autoridad Competente”.
En consecuencia: “como ciudadano y haciéndome eco del sentir común del vecindario … creo muy justo rogar se tome en consideración la solicitud del acuerdo municipal …un municipio que quiere la paz y tranquilidad como base primordial de su desarrollo económico y social
“La Región: De nuestro Corresponsal J. César: 26-09-1968)
Con respecto á defensa da continuidade da FEIRA DO TELLADO expresa a súa mágoa polo que suporá a súa amortización, contando cun espazo tan axeitado e expresando a súa saudade polos tempos idos con abundancia de gando, produtos agrícolas; ademaís de punto de encontro de novos e vellos, “jolgorio”, humor, polbo saboreado con bo tinto…

“Ahora todo ha cambiado y pese a seguirse celebrando en los tradicionales días, 7 y 17 de cada mes, ofrece un aspecto lastimero, en relación con sus años de pujante desarrollo”.
Julio confía que aínda se está a tempo de “ remediar la crisis, partiendo del punto de conocer las causas que lo motivan…”.
Nunha colaboración posterior do 24 de xaneiro de 1971 expresa a súa satisfacción por “El año nuevo ha traído una grata noticia, de interés para el vecindario del municipio, que se hizo realidad, con la celebración de la feria de Tellado el pasado domingo, día 17”.
Ese estado de ilusión viña dado porque se superara unha etapa de máis de vinte anos durante os cales se prohibira a celebración en domingos e festivos [–Digo eu: Probablemente por iniciativa da igrexa para obrigar a asistencia a misa…].
Unha vez máis, Julio fai un eloxio da “excelente calidad de sus productos, de riqueza ganadera y agrícola…sin necesidad de perder dinero en innecesarios desplazamientos ..olvidando que parte del beneficio se escapa del ámbito municipal y el fin que se persigue no responde a los cálculos de una rentable economía”
[Unha defensa anticipada da Economía circular, de cercanía, de Km. cero …?]
Os presaxios de Julio cumpríronse sobradamente:“Si el problema es de índole general, a todos interesa aportar lo necesario para que recobre auge e impedir que de ella no quede más que su nombre de Tellado, pero, para ello, es necesario meditar que en esta ocasión todos tienen la palabra”.
2.-Julio como narrador-retratista de personaxes e curiosidades.
Como toda taberna ou baiuca que se prece, na tradición galega era un punto de encontro fundamental de personaxes da máis variada condición; a de Julio non o ía ser menos. Así, ademais das mercas habituais de insumos para o fogar, soía reunirse o máis selecto da bonhomía da parroquia para o intercambio de impresións, botar a partida, contar un conto ou alardear dalgunhas aventuras.
Pois ben, o noso Corresponsal con mentalidade de escribán atinado, estaba co oído a vizor de todas aquelas historias curiosas -reais ou imaxinarias- que puideran ser susceptibles de levar ao papel. Neste sentido, o xornal tamén serviu como soporte para deixar constancia das súas habilidades narrativas tomando como modelo algunha anécdota local ou o exemplo dalgún deses personaxes populares.
A modo de proba desta inquedanza de Julio por deixar para a posteridade algunha desas mostras exemplares, relativas a persoas da súa contorna, cando corría o ano 1970 prodúcese a morte dun home que frecuentaba non só a taberna da parroquia, senón tamén outras da contorna, ou mesmo chegaba ata O Carballiño na súa pelegrinaxe. Trátase dun veciño da Bugalleira coñecido polo alcume d´O Furo, Maximino Covela Beltrán, falecido con 84 anos. Para Julio “se cierra la lista del hombre popular en el municipio. El último eslabón se ha desprendido para pasar a mejor vida y escalafonarse con sus antepasados en las listas del recuerdo”. A continuación recóllense parte dun longo parágrafo inicial cun só punto e seguido e outros sen continuidade segundo o recorte adxunto, para dar proba da súa habilidade como redactor e os criterios nos que se basa, pois “No podía ser este rincón de la patria una excepción en este sentido”.
Ademais dos longos parágrafos que demostran unha boa relación coa sintaxe, non falta unha ampla adxectivación e un léxico apropiado de nivel culto, pero, tamén a variante popular, como requería o relato..Non podía faltar, como retrato completo do personaxe, a descrición física e as cualidades morais: “ El personaje célebre: alto, flaco y de rostro quijotesco, gozaba de un don natural que le convertía en eficaz pregonero de cuanto sucedía en el municipio, condición que, nada en el, había recibido el oportuno espaldarazo al ser nombrado caminero, cargo que le vino como anillo al dedo al colocarle en situación de permanente contacto con el transeúnte y excelente posibilidad de continuas visitas a las casas de negocio diseminadas en su largo recorrido, en donde encontraba pasto de información. Sus energías se quemaban en ese continuo ir y venir de un lugar a otro, sin más aliciente que la misión de depositar o recoger información, y siempre al tanto de nombramientos y traslados de curas, maestros y personas de carácter representativo de la comarca”.

No Tellado de Cusanca, capela na honra de santo Antón e cruceiro á entrada da que foi espazo reservado para a feira do gando vacún.
“En el aspecto personal, sujeto de nobles sentimientos, en donde la maldad brillaba por su ausencia, pues, pese a sus defectillos -¿quién no los tiene?- su proceder era correcto y espontáneo en servir al primero que se presentase, sin interés de ningún género, centrando su comportamiento social en torno a la máxima que dice: respeta si quieres que te respeten.”
O ultimo parágrafo non é parco en epítetos referidos ao personaxe :“vida inquieta y soñadora”, “tradicionales costumbres”, “fiel exponente”, “elemento típico-popular”, “abnegado informador”, “meritorio ciclo de curiosas anécdotas”, “entrañable recuerdo”…

La Región: 22-07-1970. J. César
Nesta liña de escoitar –quizais, do mesmo Furo!- e sempre co entusiasmo de relatar todo aquilo que fose susceptible de darlle un xeito narrativo, Julio tamén leva ás páxinas do xornal algunha anécdota curiosa como a que responde ao título de “La gallina y el paraguas”, que ten como protagonista a unha muller real, F. A., que sucede nun medio rural no que as galiñas ás veces te poden sorprender cunha niñada de ovos en calquera punto cercano ao galiñeiro pero, que neste caso, despois de protexelos cun paraugas e dalos por desaparecidos, e non ser o raposo o lambón:
“Quizás el culpable se diese un banquete con la gallina y se quedase como recuerdo con el paraguas. A no ser que por remordimiento de conciencia devuelva lo usurpado a su dueño. De todas formas queda sin averiguar la verdad del caso que deja a marido y mujer sin paraguas y sin gallina”. (La Región: 2-06-1964):J. César.
3.-Terra, tempo e veciñanza
Un dos temas máis comúns nas colaboracións de Julio, que actúa a modo de voceiro da contorna, -para o bo e o malo- é o da relación de dependencia que gardan as persoas co medio e a climatoloxía, constituíndo este último un dos elementos esenciais para a sobrevivencia humana, nun medio hostil, no que a agricultura e a gandería eran a base de toda a cadea alimenticia, tanto para as persoas como para a facenda. Nunha ocasión, e coincidindo coas festas do Entroido, lamenta as consecuencias das baixas temperaturas e a neve presentes neses días nos que xa escasea a alimentación para o gando despois de varias xornadas na corte e agardando por mellor tempo cando a primavera cronolóxica xa está ás portas.

La Región: 19-02-1969
Hai outras moitas reflexións sobre o tempo meteorolóxico e as consecuencias para o rural, recollidas ao longo da dilatada presenza da pluma de J. César no xornal: “Actividad en el agro” (21-05-1971), (20-05-1969); “Febrerillo el loco” (2-03-1966), “La helada ocasionó pérdidas considerables en las plantaciones de maíz” (18-09-1965); “Agosto y sus días de sofocante calor” (31-08-1968); “El tiempo y su repercusión en los frutales” (05-04-1967); “El tiempo y sus consecuencias” (10-03-1971); “La vida del labrador durante los meses de verano” (11-08-1967); “El tiempo” (19-05-1964); “El tiempo y sus consecuencias en le medio agrícola” (02-04-1969). Nesta última destaca que “los ásperos y desapacibles días vienen a completar un largo período de obstaculización en torno a las actividades del campo. La abundancia de agua …los caminos vecinales destrozados a consecuencia del fuerte temporal se hará con dificultad el acarreo de abono … si el régimen de heladas persiste pudiera ocurrir lo que en los dos años anteriores, que la fruta fue mala y escasa”.
Expresando o desexo de “que el tiempo cambie a bueno y todo siga el recto camino para bien de la noble tarea del agricultor”.
O día 1º de marzo de 1969 o xornal destaca en titulares:”El terremoto de ayer en la provincia orensana”. Nuestros corresponsales informan sobre las características del seísmo en sus zonas respectivas. Aparte los sustos no ha habido que lamentar ni daños ni víctimas”.
En Irijo. Aunque muchos vecinos no se percataron de lo que ocurría, una gran parte de la población si quedó sobrecogida de espanto al darse cuenta de que se trataba de un terremoto. Estos salieron de sus casas y permanecieron en las calles hasta que al apuntar el día pudieron comprobar que ni se repetía el fenómeno ni se habían producido daños en los edificios. Afortunadamente no hay nada que lamentar. A las pocas horas, cuando ya el sol alumbra fuertemente, todo parece que ha sido un sueño. (J. César).
Noutras circunstancias, a falta de novas de actualidade para remitir á redacción do xornal, choca coa irrefreable necesidade de Julio de escribir algo. Así, adica algunhas reflexións aos afeccionados ao deporte da caza e da pesca de troitas no Viñao, das que vai obter algunha réplica sobre as mesmas na sección de Cartas al Director.
Era polo 27 de setembro de 1967, polo tanto ás portas do outono, cando se iniciaba a tempada de caza e divaga nesta colaboración con “El comentario del día” sobre un tema abondo popular de cando se reunían na taberna antes ou despois da xornada cinexética os ilustres cazadores -Camilo da Seara- cos seus “Lefuxés” contando as súas hiperbólicas aventuras, uns despois de estar á espera nas beiras do terraplén e outros salvando os penedos e toxeiras, especialmente no monte de Saavedra con sona de moitos coellos.
“La caza es el comentario del día, y la emoción que pronto va convertirse en realidad parece cobrar auge en vísperas del gran acontecimiento de su apertura. Se valora el material bélico y se opina sobre si el calibre 12 o 16 son más adecuados. Si los cartuchos a emplear han de ser de tal o cual clase, pues cita alguno lo ocurrido el pasado año al efectuar una descarga sobre un conejo que le salió a placer y se marchó con más vida que tenía, sin poder concebir el fallo de un tiro tan certero. A éste le secunda otro con análoga aventura, pero siempre cargando la responsabilidad a los ingredientes del cartucho, sin detenerse a razonar si la causa fundamental ha sido su mala puntería.
Y salta a tema de conversación el perro…El mío es el mejor y no lo vendo por dinero alguno, pues tan buen gusto como ofrece lo tengo yo y este año parece estar en inmejorables condiciones”.
Noutra ocasión, a tira do 12 de abril de 1964 aborda o tema da pesca no río Viñao: “Buenas truchas, pero...”, “Son muchos los que van ilusionados creyendo sacar buena tajada durante la jornada, pero contados los que logran su propósito, pues las cestas regresan casi vacías y en algunas ocasiones sin haberse estrenado. Claro está que los malditos peros juegan siempre papeles de suma importancia: cebos inadecuados, mal tiempo, el hecho de haber pasado antes otros aficionados, etc. etc. Otros dicen haber perdido un buen ejemplar por no haber adoptado las medidas oportunas, pues era tan formidable que su peso rompió el sedal y a la par que la caña con pronunciada inclinación, venía de despedida, la voraz trucha se alejaba contenta. Nos limitaremos a creerlo con cierto recelo, pues bien pudiera suceder que un objeto extraño fuera el culpable y no la hermosa trucha.
Son muy ricas las truchas, pero difícil pescarlas. …Agradecemos la buena intención de quienes nos manifiestan, repetidas veces, que seremos obsequiados con una suculenta comida a base de truchas, pero lo cierto es que nunca llega esa fecha feliz y su deseo tememos nunca puedan logralo. Esperemos y tengamos paciencia, pues ellos también la tienen y ahí radica la clave de sus éxitos en este deporte”.
Julio, anque non foi practicante de ningún dos dous deportes -ata onde eu sei- coñecía ben os temas e detalles da conversa entre os afeccionados, porque, despois de cada xornada no río ou no monte, aqueles acudían á taberna onde el escoitaba atentamente o relato e, de seguido, pasaba a mecanografalo.
Nesta ocasión, o día 22 de abril, na sección de Cartas al Director, aparece publicada unha carta na que un afeccionado á pesca remite un escrito desde o mesmo lugar de Dadín-Irijo [o mesmo que o de Julio] , na que en ton distendido lle recorda ao corresponsal (J. César), en primeiro lugar que “O que queira troitas que se molle o …”, “que si los sibaritícos estómagos de nuestro carísimo corresponsal y satélites de la Peña Dadín... satisfacer su gran deporte gastronómico de “La pesca en seco”.
“Para nosotros el verdadero placer …radica especialmente en vérselas comer.
En fin, querido corresponsal y amigos de la pesca en seco, no desesperéis….este año ha de ser con una condición ineludible. Y es que el día anterior andaréis todos a las “miocas” o “miñocas”, como le llamamos en Irijo.Y si no hay “miñocas” no habrá truchas. Palabra.
Para el mes de junio y a veces antes, hay otro cebo natural magnífico el “saltón”.
Habrá a quien le vaya bien la pesca terrestre periférica (el saltón), a otros, la subterránea (la miñoca). Pero en todo caso, hacéis dos grupos: uno el de las “miñocas”, y otro el de los “saltones” y os comprometéis formalmente entre ambos.
Nada más, queridísimos amigos. Enteramente a vuestras órdenes y hasta cuando gustéis”. (Asdo: …Pérez de la Ele…?)
O texto de Julio é un exemplo de ironía continuada ao que o replicante corresponde coa mesma habilidade e fino humor. Todo elo dentro dun trato cordial e amigable.
Como esta crónica se vai dilatando en exceso e sen ter dado cumprida información sobre a tarefa de J. César como corresponsal no Irixo, emprazámoste para unha próxima entrega neste mesmo medio con algunhas curiosidades máis que te poden sorprender.
(Continuará)
Xulio Dobarro Ferradás
O Irixo, 22 de febreiro de 2025.
Outros artigos de Xulio Dobarro
O Irixo: J. César, polo menos unha década (1963-1973) “de nuestro corresponsal” en “La Región”
Xulio Dobarro: do “san Isidro” madrileño ao san Cibrao carballiñés, da man de dona E. Pardo Bazán
Xulio Dobarro: “O IRIXO-CUSANCA (San Cosme e Damián) EN FESTAS: 24 E 25 DE AGOSTO”
Xulio Dobarro: “O Irixo-O Campo: polas festas do “quince” e o san Roque”
Xulio Dobarro. “O Irixo:Corneda polo señor Santiago (25) e “Os Dolores” (28) (2024) “
Xulio Dobarro. “O Irixo: pola Santa Mariña de Loureiro, a Cidá … e Zobra (18 de xullo)”
Xulio Dobarro. “O Irixo: polo San Xoán de Froufe e a Alén senlleira”
Xulio Dobarro. “O Irixo : da terra de Cusanca sesquimilenaria ao santo Antón do Telllado-2024”
Xulio Dobarro: “O Irixo-O Campo do Camiño Nós e as estremas coas terras dezás e Dadín.
Xulio Dobarro: “O Irixo. A Ponte, a capela d´a Fatima e o Camiño Nós”
Xulio Dobarro: “Celebración da festividade de San Marcos no Concieiro-Corneda-O Irixo “
Xulio Dobarro: “O Irixo. Na estrema do Pico Seco. lembranzas e presentes “
Xulio Dobarro: “O Irixo: Parada de Labiote, Basilio Álvarez e San Bertolameu”
Xulio Dobarro:”O Irixo-Corneda : festas na honra da “Santísima Virxe das Dores” e outras devocións”
Xulio Dobarro: “O Tellado (parroquia de Cusanca, O Irixo) feira bicentenaria”
Xulio Dobarro: “A Pena da Sela, romaría única no concello do Irixo (San Pedro de Dadín)
Xulio Dobarro: “O Irixo : as pegadas dos ferrocarrís”
Xulio Dobarro: “O Irixo: celebración do san Marcos na capela do Concieiro-Corneda e outras ermidas”
Xulio Dobarro: “O Irixo: Cangues (Santo Estevo), parroquia cativa, pero senlleira “
Xulio Dobarro: ” O Irixo. Patrimonio Mineral “
Xulio Dobarro. O Irixo : Froufe: das raíces en Cebral,Toro na Alén e Cotela en Parteme
Xulio Dobarro: “O Irixo, miscelánea sobre patrimonio inmaterial”
Xulio Dobarro: ” O Irixo: Requiem por un patrimonio morredizo”
Xulio Dobarro: ” O Irixo: O ano do Bosque “
Xulio Dobarro: ” Reloxos de sol, cruceiros e inscricións varias no Irixo “
Xulio Dobarro: U-los castros do Irixo?
Xulio Dobarro: Escolma artesanal-Oficios varios III
Xulio Dobarro: Escolma artesanal II
Xulio Dobarro: Outono de vida e morte
Xulio Dobarro: Escolma artesanal
Xulio Dobarro. “O Irixo: “trabucos” e “remesas” sen retorno”
Xulio Dobarro: “O Irixo: augas, fontes e seca “
Xulio Dobarro: “O Irixo: auga e lume confrontados. tradición (culta) e popular”
Ao pé do Viñao (o Irixo) e o Arenteiro
Carmen Conde Abellán, afectos e saudades galegos (Dadín-O Irixo)
O Tellado (parroqia de Cusanca, O Irixo) Feira bicentenaria
A Pena da Sela, Romaría única no concello do Irixo (San Pedro de Dadín )
O Irixo: Corneda castrexa,señorial e dona de seu
O Irixo. maio florido, maio festivo :da Fátima ao Tellado
O Irixo: a Fraga-San Cosme de Cusanca plató de cine de…
O Irixo: ” Un vindeover/ Espectaculo Primaveral ” II
O Irixo: ” Un vindeover/ Espectaculo Primaveral ” I
O Irixo: ” Un vindeover no cadabullo ( I ) “
O Irixo, escaparate centenario da emigración
O Irixo: construcións adxectivas ou complementarias da casa vivenda e outras obras (IV)
O Irixo: Construcións do pagán ao Sagrado: Igrexa, Capela,Reitoral, Cruceiro…(III parte).
O Irixo: A casa-vivenda e a nosa contorna. Construción tradicional (II parte)
O Irixo: A terra dos mil cincocentos hórreos, muíños e fornos. Construcións Tradicionais (I)
O Irixo, unha inmensa fraga, fonte de osíxeno e depósito de dióxido de carbono
O Irixo: dous camiños de ferro “paralelos”.”crónica dunha morte anunciada”
Xulio Dobarro: “Penedo da Ucha – Crónica”
O Irixo: andaina :”Camiña pola Igualdade”. roteiro: “O Campo Grande”
Jesús González González (Saavedra-O Irixo,1917; Señorín-O Carballiño,1996).Mestre Canteiro-Escultor
O Irixo: Saavedra de Dadín Introito ” Entre Maus”
O Irixo: alcaldes en democracia (1979-2021)
O Irixo: A feira do Tellado. Unha feira
O Irixo: Ramo lírico para as doce parroquias ( II )
O Irixo: Ramo lírico para as doce parroquias ( I )
O Irixo – San Pedro de Dadín: Romaría da Pena da Sela
O Irixo: parroquia a parroquia (XII): O Regueiro
O Irixo: parroquia a parroquia (XI): Reádigos
O Irixo.Patrimonio Escolar: da primeira escola do concello, na Lama, ao grupo escolar da Ponte (II)
O Irixo.Patrimonio Escolar: da primeira escola do concello, na Lama, ao grupo escolar da Ponte (I)
O Irixo: Parroquia a Parroquia (X): Parada de Labiote
O Irixo: Parroquia a Parroquia (IX): Loureiro.
O Irixo: Parroquia a Parroquia (VIII): Froufe. Do Solleiro Subirol ao Avesío Cebral
O Irixo: Parroquia a Parroquia (VII) (A Espiñeira ): ”Na Estrema”
O Irixo: Parroquia a Parroquia (VI)(Dadín): ”Entre Vías”
O Irixo. Parroquia a Parroquia (V) : Cusanca, Terra de fronteira
O Irixo. Parroquia a Parroquia(IV): Corneda
O Irixo. Parroquia a Parroquia(III): A CIDÁ
O Irixo. Parroquia a Parroquia(ii): Cangues
O Irixo. Parroquia a Parroquia(i): O Campo
O Carballiño-O Irixo ou “Camiño Nós” “no camiño de San-Yago”: presentación e segunda etapa
Na chegada ao Irixo da primeira locomotora .ano 1958
Inauguración da liña do ferrocarril O Carballiño-O Irixo-Santiago
Sobre apelidos e topónimos no concello do Irixo
Microtoponimia ou nomes dalgúns eidos na parroquia de Dadín (O Irixo)
Proposta de normalización da toponimia das parroquias e lugares do Irixo
De Santo Estevo de Ribas de Sil con Emilio Duro Peña a María Oruña con o “Souto dos catro ventos”.
