Avelino Muleiro García :
-Licenciado en Filosofía pola Universidade de Barcelona.
-Catedrático de Filosofía do Instituto Alexandre Bóveda (Vigo).
-Director durante seis cursos académicos do IB. Alexandre Bóveda
Todo código legal rota sobre dous fortes piares: dereitos e deberes. Os códigos legais premodernos abundaban en deberes e escaseaban en dereitos. Do mesmo xeito, había dereitos que colisionaban entre si anulándose algúns deles dentro desa colisión, como sucedía, por exemplo, cos dereitos de propiedade, que prevalecían sobre os dereitos á vida, ao traballo, á saúde ou á liberdade. Non se poden negar os progresos políticos e sociais significativos que se consolidaron nos países civilizados nas últimas décadas, e non debido precisamente á economía, á ciencia ou á política, senón grazas sobre todo á moral instituída e amamantada no berce abrandado da Ilustración. Nese contexto parece evidente que os dereitos arrastran tras de si os seus respectivos deberes para que aqueles se poidan exercer de forma proporcionada e idónea. Tal proceder resulta oportuno e acomodado ás actuacións humanas; pero, é válido e razoablemente adecuado amplialo aos animais? Poden ser os animais irracionais suxeitos de deberes? De ser negativa a resposta, a dedución lóxica parece incuestionable: os animais tampouco poden gozar de dereitos, porque todo dereito leva sempre consigo deberes. Non obstante, os actuáis ventos ideolóxicos, legais e políticos, parecen bufar en sentido contrario ao asignarlles dereitos aos animais como se estes dispuxesen da capacidade volitiva de decisión. A falta de capacidade de deliberación impide calquera tipo de decisión responsable e, consecuentemente, de calquera elección. Se as persoas somos suxeitos de dereitos débese a que simultaneamente somos suxeitos de deberes. Por ende, os denominados dereitos dos animais non son máis que deberes dos humanos respecto ao trato que lle debemos dar aos animais. Lexislar asignando dereitos aos animais ten a mesma repercusión que asignarllos ás estrelas, ás rochas, aos carballos, aos ríos ou aos átomos de xofre. Non valen para nada.
A orixe do problema
Foi o libro do filósofo australiano Peter Singer, publicado en 1975, titulado Liberación animal, quen dalgunha forma representa o comezo dun profundo debate ético -inicialmente académico, pero posteriormente político- centrado no reino animal e no que se inspira un número considerable dos actuáis movementos activistas defensores dos animais. A mensaxe directa do autor do libro apunta ao especismo defendido por diversos intelectuais, así como unha ardente proclama dirixida á sociedade contra o consumo de carne.
O punto central do argumentario de Singer está enfocado na necesidade de valorar de modo igualitario os intereses de todos os seres vivos capaces de sufrir, tanto humanos coma non humanos. Utilizando o argumento do rexeitamento social dunhas determinadas características biolóxicas dos seres humanos, como a cor da pel ou o sexo, Singer extrapola, co mesmo tipo de repudio, a discriminación de certas predisposicións naturais comúns en especies diferentes, como é o sufrimento e o benestar.
Antes da publicación da Liberación animal, a palabra especismo utilizouna por primeira vez no ano 1970 o psicólogo británico Richard D. Ryder, gran defensor dos dereitos dos animais e da súa liberación. O especismo é o fundamento ético da discriminación dun acto moral dentro da especie na que se orixina. O especismo consiste en xulgar un acto non como é en si mesmo, senón en función de quen o fai, é dicir, do seu actor. Normalmente, o especismo parte da premisa de que a especie humana ten intereses e necesidades por enriba dos doutros seres con capacidade para sufrir e sentir, sendo polo tanto superior ao resto de especies animais. É o que se coñece como antropocentrismo. No especismo a discriminación aparece en función da especie, como acontece nos humanos ao segregalos pola etnia, pola intelixencia, polo sexo, pola nación… O especismo utiliza o argumento da superposición de especies, indicando que os animais non merecen ser respectados por falta de capacidades intelectuais e de facultades que se relacionan con estas, como é o uso da linguaxe, a posibilidade de asumir responsabilidades, as relacións especiais co resto da especie, etc. En cambio, Singer rexeita esa teoría afirmando que unha igual consideración de intereses debe ser estendida máis alá da especie humana, incluíndo a todos os seres que senten, humanos e non humanos.
Con todo, considero que a teoría de Peter Singer cambalea na súa posición ante a morte dos animais. Para el, só aqueles animais que teñan capacidade para concibirse a si mesmos vivindo no futuro poderían ter interese en vivir; para eses animais a morte sería un gran dano ao frustrar a súa preferencia por seguir vivo. Pero xa que a maioría de animais non posúe as capacidades psicolóxicas necesarias para albergar esta preferencia, a morte non pode danarlles. Polo tanto, os seus intereses non nos darían ningunha razón en contra de matalos.
Este argumento paréceme absolutamente disparatado, incoherente e irresponsable, porque parte dunha premisa de contido irreal, utópico e imposible, e centra o razoamento nunha posibilidade de autoconciencia en animais aos que, por definición esencial, considera carentes dela. Desta forma, Singer dita sentencia de morte a todos os animais, e considero que a súa mensaxe lanzada á sociedade desde Liberación animal para evitar comer carne vai encapsulada nunha absoluta contradición.
Antecedentes históricos
Na Idade Moderna, o filósofo inglés John Locke escribía que a crueldade cos animais tiña efectos negativos sobre a evolución da ética nos nenos porque lles transmiten a brutalidade que de maiores utilizarán coas outras persoas. Cómpre constatar que foi no ano 1635, tres anos despois de nacer J. Locke, cando apareceron as primeiras leis protectoras dos animais. Foi en Irlanda onde promulgaron esas primeiras leis prohibindo esquilar a la do gando ovino e atar arados aos rabos dos cabalos baseándose na crueldade que iso supoñía cos animais. A crueldade -seguindo a Mosterín- consiste no maltrato doloroso e intencional dunha persoa ou animal indefenso, alongando ou incrementando a súa dor sen ningunha necesidade.
A partir da publicación do libro de Jeremy Bentham Os principios da moral e a lexislación (1780), os intereses dos animais pasaron a ser obxecto de preocupación ética e xurídica, fundamentada na súa capacidade de sufrir. Actualmente, hai casos que rozan a inmoralidade no trato cos animais que se utilizan para experimentos na investigación científica. O mesmo sucede na gandeiría extensiva, onde os animais están estabulados sen poderse mover. E que dicir das corridas de touros, das pelexas de capóns ou dos correbous.
Parece incuestionable que a dor propia se impón á nosa conciencia cunha evidencia abrumadora. De poucas cousas podemos estar tan seguros como da nosa dor. Esa dor que sente cada individuo ten características diferentes tendo en conta a dor de que se trate, pois non é o mesmo a dor dunha ferida que a dor de cabeza ou dunha man. O que todas as dores teñen en común é o de seren dunha experiencia moi desagradable. A dor forma parte do sufrimento, en tanto en canto este ten un abano máis amplo. Podemos sufrir por fame, por frío, por medo e mesmo por aburrimento ou por algún fracaso amoroso. O sufrimento está presente non só na parte orgánica senón tamén na psíquica. Estamos convencidos de que outras persoas, e tamén o resto de animáis, sofren coma nós, se ben non podemos estar tan seguros da súa dor e sufrimento coma dos nosos. Deducimos o sufrimento dos demais a partir dos signos externos de dor que exteriorizan ou do que nos din os que sofren, pero poderán mentirnos, ou finxir os signos externos, ou quizais o sufrimento seu sexa moi distinto do que experimentamos nós.
As persoas expertas no tema -biólogos e zoólogos- explican que os animáis non humanos utilizan ás veces signos específicos para expresaren a dor, xustificándoo como un recurso beneficioso da evolución. Non obstante, outros entendidos indican que animáis dunhas determinadas especies poden sufrir estados anímicos dolorosos que ningún humano experimenta. E nestes casos, como podemos saber cando ese animal sofre ou non? Ou onde radica ou de onde provén a orixe da súa dor?
Dereitos e benestar dos animais
A “Lei de Protección dos Dereitos e o Benestar dos Animais”, aprobada recentemente polo Goberno de España, en realidade non é unha lei en defensa dos dereitos dos animais, senón unha lei dos deberes dos humanos residentes en España respecto a determinadas especies de animais. Como xa queda dito, non pode haber dereito sen deber. A relación entre dereitos e deberes é tan intensa que se poden transformar uns nos outros. Quen goza de dereitos leva consigo deberes. Pero o deber implica a liberdade psicolóxica de poder exercelo. Non obstante, a liberdade psicolóxica é exclusiva dos humanos porque somos conscientes das consecuencias daqueles actos dos que somos responsables. En cambio, os irracionais carecen desa capacidade, polo que quedan eximidos de tal carga. Ademais, se aos humanos que vivimos en España se nos carga nesa lei coa responsabilidade de deberes cos animais, cales son os dereitos correlativos das persoas respecto aos animais? Supoño que poder mercalos, crialos, adoptalos, edúcalos, convivir con eles… Pero todos estes dereitos quedan decretados con certas limitacións, porque se limita a compra e a cría de determinadas especies.
Ademais, se unha das finalidades da lei consiste en procurar colaborar no benestar dos animais, como podemos entender e decatarnos do benestar das diferentes especies? Como podemos saber en que consiste o benestar do gato, do can, do cabalo, da ovella, do agapornis…? Non creo que sexa benestar para os gatos, cans e furóns a súa esterilización obrigatoria para poder ser adoptados como mascotas. Ao fina, estaremos condenados a buscar metáforas e analoxías para tentar achar ese benestar comparándoo co que entendemos por benestar humano. Non obstante, esa forma de pensar arrástranos ao concepto nietzscheano de verdade como exército e batalla de metáforas, que por efecto do seu uso poden parecernos obrigatorias e canónicas. Pero nada máis afastado da realidade. Con todo, nunca poderemos entrar dentro do animal para coñecer a verdade respecto ao seu benestar específico.
Considerando todas esas premisas, sospeito que a formulación desa lei está excesivamente maquillada para impresionarnos; e, lonxe de defender uns dereitos inexistentes dos animáis, impón unha confusa lista de deberes humanos de difícil encaixe ético e legal.
A ética como reivindicación fronte aos dereitos dos animais
O argumento máis contundente en defensa dos dereitos dos animais descansa sobre o fenómeno somático da dor. A dor é unha sensación desagradable que nos afecta nalgunha parte do corpo. A diferenza do sufrimento, que é unha manifestación psicolóxica por nacer na psique en forma de emoción -tristeza, angustia, depresión…-, a dor é exclusivamente somática e as súas causas proceden dunha disfunción orgánica ou dun trastorno fisiolóxico. Utilizando unha analoxía entre o organismo humano e o organismo dos diferentes animais inténtase deducir a presenza da dor en todos os animais, incluíndo os humanos.
Os humanos estamos catalogados, histórica e filosoficamente, como animáis racionais. A animalidade é a mochila coa que iniciamos o noso punto de partida no planeta Terra -cerebro reptiliano, cerebro límbico- e iso significa dispoñer dun corpo que resulta imprescindible para acadar a categoría de persoa. Sen el non se pode dar o salto á razón -cerebro neocórtex-, que nos distingue do resto de animais. Os humanos tivemos o gran privilexio de poder avanzar desde o punto de partida con velocidade superior ao resto dos nosos conxéneres, o que nos permitiu acadar o trofeo da racionalidade. Pero a pesar desa distancia evolutiva que nos separa, con eles seguimos compartindo a mesma mochila do punto de partida, co mesmo equipamento e con similar infraestrutura. Ese equipamento permítenos alimentarnos, desprazarnos, reproducirnos, sufrir, sentir… Mais ata ese despegue evolutivo que os humanos logramos afianzar no traxecto compartido cos demais animáis, habitabamos formas similares de vida. É posible que ese ascenso na escala animal nos insuflase a vaidosa pretensión de conquistar a divindade –“seredes como deuses”- e nos fixese esquecer as propiedades somáticas que compartimos cos nosos conxéneres. Os defensores dos dereitos animais inician unha revisión histórica dese esquecemento para reivindicar a importancia desa mochila orixinaria.
O único -metafórico- dereito de que gozan os animáis son as leis biolóxicas, cos que os humanos compartimos automatismos somáticos e propensións emotivas, á marxe de calquera responsabilidade xurídica ou deber ético. As leis biolóxicas non dependen dunha vontade calculada nin de ningún criterio intencional, porque son condicións establecidas pola xenética, a anatomía e a fisioloxía. E aquí non hai lei que teña cabida.
De considerar a conduta instintiva, emocional e involuntaria -inherente á natureza animal- como fundamento do dereito dos animais, entrariamos nunha flagrante contradición, xa que, en analoxía cos dereitos humanos, a vida debería ser para os animais a reivindicación suprema deses dereitos. Pero de ser así, como xustificar a existencia dos animais carnívoros? Ou ben habería que iniciar unha cruzada pola súa extinción ou modificar a súa alimentación. A primeira opción iría contra o dereito dos animais e a segunda contra a teoría da evolución.
A experiencia demostra que os animais compiten entre si para poderen sobrevivir, e nesa competición sobreviven os máis fortes. O ser humano pode ser un obstáculo, evidentemente, para a supervivencia dos animais, igual que o poden ser outros animais ou mesmo as leis físicas da Natureza. Pero ningún animal pode reivindicar aos humanos un dereito propio porque tampouco eles están sometidos a ningún deber cara aos humanos. E de enfrontarse animais irracionais con animais racionais, non sempre triunfan estes últimos, máis dunha vez o irracional devora aos racionais.
O deber dos humanos ten que centrarse na empatía, no respecto e na compaixón (emoción afeitada de todo apego á ideoloxía ou á relixión) como forma de relación cos animais. Esa deferencia implica, por extensión, un esmero, un afecto e unha demanda a favor da ecoloxía e da cultura da nosa supervivencia no planeta. O deber humano na súa relación cos animais e co medioambiente debería ser unha actitude ética máis que unha imposición xurídica convencional.
O exemplo dos fueguinos
A proposta de atribuír dereitos aos animais debe enfocarse desde a filosofía, utilizando argumentos racionais con carácter universal. Con ese baremo deben xustificarse todas as solucións aos problemas que aparezan no ámbito biolóxico e xurídico, sen caer na tentación de ser arrastrados polo vórtice ideolóxico e político. Se filosoficamente se aportan argumentos que xustifiquen os dereitos dos animais, os defensores deses dereitos poderán izar a bandeira do éxito pretendido. Se a filosofía se afasta dese camiño e se coaliga coa ciencia por considerala máis crible e segura, a meta no horizonte augura maior éxito de arribada. Consecuentemente, abandonamos as directrices da política e do dereito para mergullarmos no campo da ética e da ciencia.
O concepto de ética non sempre resulta claro, incluso para os filósofos. Ética non é sinónimo de moral. A moral analiza nun grupo social os costumes, as tradicións, as normas, as crenzas, etc. De aí resultan tantas clases de moral: cristiá, musulmá, xudía, capitalista, neoliberal, comunista, marxista… A ética, en cambio, é unha. E a súa finalidade é xustificar a moral decidindo que morais son válidas e cales non. A ética pon o filtro polo que deben pasar as morais.
O debate ábrese ao buscar o fundamento da ética. Ese debate nace coa filosofía: con Sócrates, Platón, Aristóteles, os estoicos, os cínicos… Pasa, logo, por Tomás de Aquino, Descartes, Hume, Kant… permanecendo vivo na actualidade con Habermas e Rawls.
A maioría dos filósofos situaron o fundamento da ética na razón. Vémolo en Sócrates, que considera a virtude como sinónimo de sabedoría -o sabio é bo e obra ben; o ignorante é malo e actúa mal-. Outros xustificaron ese fundamento na parte afectiva do ser humano: nas emocións e nos sentimentos. Estou convencido que neste fundamento podemos atopar solución ao trato respectuoso cos animais.
Na Ilustración, século XVIII, Adam Smith e David Hume fixeron das emocións e dos sentimentos a base da ética. Adam Smith intentouno co seu libro Teoría dos sentimentos morais, e Hume pretendeuno coa obra Investigación sobre os principios da moral (1751). Hume chega á conclusión de que “a maioría (se non todas) das condutas que aprobamos teñen en común intentar incrementar a utilidade e o benestar público”.
A moralidade non é unha cuestión de razón, senón unha cuestión de feito, porque todo o mundo fai distincións morais: cada un de nós considera o ben e o mal, o xusto e o inxusto. As discrepancias empezan cando nos preguntamos polo fundamento de tales distincións morais. O que denominamos “bo” e “malo” non se pode considerar como unha cualidade ou propiedade dun obxecto moral. O “bo” ou o “malo” non é cualidade de ningún obxecto, senón un “sentimento” de aprobación ou desaprobación dos feitos descritos. Para utilizar un argumento filosófico, direi que a moralidade non se ocupa do ámbito do ser, senón do deber ser. Non pretende describir o que é, senón prescribir o que debe ser. Cando se pasa do ser ao deber ser aparece a “falacia naturalista”. Por exemplo: En África córtaselle o clítoris ás nenas, polo tanto cortar o clítoris é bo. A moralidade non depende da razón que explica os feitos, senón do sentimento, dicía Hume. Kant falaba do progreso da ética e atopou nela a solución ao seu colapso metafísico a través do imperativo categórico.
David Hume afirmaba que os fundamentos da ética poden ser tres: 1.- O amor a un mesmo, sentíndose un ser racional. 2.- A compaixón, como emoción moral de ser capaz de sufrir o mesmo que sofre outro ser. 3.- A reciprocidade, como capacidade de recibir o mesmo que dás. Desde o seu punto de vista, a ética non se pode fundamentar na razón porque esta non explica a distinción entre o ben e o mal.
Posterior a Kant foi Charles Darwin, británico como Hume e Adam Smith, aínda que posterior a ambos. A figura de Darwin é universalmente respectada e coñecida en todo o mundo. É o científico que propuxo a idea da evolución biolóxica a través da selección natural, demostrando que todas as especies de seres vivos foron evolucionando co tempo a partir dun antepasado común, que denomina ancestro. Esta teoría aparece na súa gran obra A orixe das especies (1859).
Darwin, científico e autor da teoría da evolución biolóxica, foi o gran defensor da teoría da compaixón como fundamento da ética. Pode sorprender a primeira vista que un científico como Darwin, e non un filósofo, se preocupase polas implicacións morais do seu achado sobre a evolución e de formular unha teoría moral que aparece no seu libro A orixe do home (1871). Tamén é sorprendente que Darwin fose o primeiro científico capaz de responder á pregunta filosófica: de onde vimos?
Na Orixe do home, Darwin propuxo a expresión do “círculo da moral”, explicando que as nosas actitudes morais están pechadas nun círculo no que incluímos a uns e excluímos a outros. A explicación de Darwin pode sintetizarse así: A moral non é algo que exista desde sempre no mundo, algo que estivese no noso planeta antes de aparecer os seres humanos. A bondade, a xustiza, o bo, o malo… todo iso naceu coa especie humana, é o resultado evolutivo semellante a como apareceron os nosos pés, os nosos dedos, a nosa intelixencia, a nosa linguaxe e a nosa posición erguida. Seguramente eses valores morais evolucionaron como unha estratexia de supervivencia, unha forma de vivir e de convivir mellor facilitando que o homo sapiens sapiens non se extinguise como especie.
É posible que a ética nacese nas orixes do homo sapiens sapiens cando cazaba e pintaba as cavernas, cando compartía a comida coa familia e axudaba aos amigos, cando empezaba a sentir simpatía e compaixón cos achegados, cando se sentía culpable e pedía perdón, cando coidaba os seus fillos enfermos… Pero naquel amencer da moral, os seres humanos vivían en tribos, en grupos familiares moi reducidos, con persoas que compartían o mesmo fogar. Aquelas persoas axudábanse seguramente porque iso lles facía a vida máis segura e confortable. Cada individuo da tribo daría a vida polos demais. Na tribo entraba a familia, talvez tamén os parentes lonxanos e as persoas amigas. Pero a súa moral remataba cos límites da tribo. Aqueloutros que non formaban parte do grupo tribal, do círculo, podían ser maltratados, torturados, escravizados, sen sentir por iso ningún remordemento.
A esta conclusión chegou Darwin despois da experiencia vivida durante anos navegando no Beagle. É ben sabido que Darwin pasou catro anos no Beagle, un barco bergantín da Mariña Real Británica, capitaneado por Robert FitzRoy, para investigar a vida -flora e fauna- en diversos lugares do planeta. Cando chegou á Patagonia e visitou o arquipélago da Tierra de fuego, atopouse con diferentes etnias indíxenas que levaban máis de 6.000 anos habitando aquelas illas. E observou que dentro das diversas etnias de fueguinos (habitantes da Tierra de fuego), había condutas moi interesantes.
Sorprendeuse de que os indíxenas fosen solidarios ata a tenrura cos da súa tribo e, en cambio, cos indíxenas doutras etnias eran malvados, agresivos e torturadores. Cando capturaban un fueguino doutra etnia, levábano ao seu poboado e entregábanllo aos seus fillos para que xogasen con el e o torturasen. Aqueles nenos sacábanlle os ollos e destripaban a aqueloutros seres humanos durante días ante a orgullosa mirada dos seus proxenitores.
En cambio, noutras illas, non se observaban estas crueldades. Darwin supuxo que nestas últimas, co paso do tempo, aqueles fueguinos foron amando e empatizando con indíxenas de poboacións veciñas. Máis tarde, empatizarían coas etnias de illas próximas e, finalmente, con todas as persoas das illas do arquipélago. Arrepiado pola crueldade dos fueguinos da Patagonia cos estraños, Darwin introduciu a súa idea do “círculo en expansión da compaixón” para explicar o progreso moral da humanidade.
Esa compaixón levaría inicialmente a que as personas se compadecesen dos membros da súa familia; despois, dos amigos e veciños; logo, das persoas do mesmo sexo; a continuación, das persoas da mesma raza; logo, de todas as persoas en xeral. O círculo estenderase ata que abarque a todas as criaturas capaces de sufrir, como é o caso dos animais.
Despois de observar a conduta dos fueguinos, Darwin definiu a compaixón como o máis forte dos instintos evolucionados, afirmando que a compaixón se incrementaría mediante selección natural, porque as comunidades con membros máis simpáticos e compasivos florecerían mellor e terían máis descendencia. Desta maneira, a teoría científica da evolución de Darwin tería aquí unha ampliación, non biolóxica senón antropolóxica, social e ética. E así, nacería a ética da empatía e da compaixón, desde a que poder xulgar as diversas e múltiples morais grupais.
Base científica da compaixón
A compaixón -afeitada de toda connotación ideolóxica ou relixiosa- é unha emoción que pode conducirnos á meta que pretenden acadar os defensores dos dereitos dos animais, que non é outro que o respecto e consideración aos animais, e que co seu método creador de ficcións convencionais non o logran. A compaixón é unha emoción cientificamente xustificada sobre a que a neurociencia leva traballando desde as últimas décadas do século XX. Foi no ano 1996, na Universidade italiana de Parma, cando Giacomo Rizzolatti, traballando en equipo con outros investigadores na conduta de chimpancés, logrou un gran descubrimento.
Este equipo de científicos colocou electrodos na cortiza frontal inferior dun mono macaco para estudar as neuronas especializadas no control dos movementos da man, como coller obxectos ou poñelos enriba dunha mesa. Durante cada experimento, rexistraban a actividade tan só dunha neurona no cerebro, mentres lle daban de comer. Nunha desas prácticas, observaron que esas neuronas que se activaban co movemento da man do macaco tamén se activaron cando outro macaco alí presente movía a súa. A partir de aí, Rizzolatti comprobou como as neuronas están activas cando os simios realizan algunha tarefa, e ademais cando observan esa mesma tarefa realizada por outro. Aparecían así as neuronas espello, que é como se chaman desde entón. A partir dese achado das neuronas espello, a neurociencia xa pode explicar as emocións de empatía e de compaixón. E a través delas poderemos chegar a universalizar o respecto e a empatía cos nosos conxéneres, os animais irracionais.
De momento, non hai ningunha lei que obrigue a unha dieta vexetariana, en cambio a compaixón polos animais reflíctese no incremento do veganismo e do vexetarismo, así como no consumo de produtos ecolóxicos e na selección de alimentos animais criados en liberdade e nunha vida confortable.
Creo que camiñamos cara a esa “expasión do círculo da compaixión” á que se refería Darwin. E se a evolución moral non frea, como confío, acabaremos aproximándonos a unha harmonía perfecta co universo nun digno intento de recuperar este planeta tan esquilmado e transformalo naquel prístino paraíso bíblico perdido.
Outros artigos de Avelino Muleiro
Artigo: “Avelino Muleiro: “Poden ter dereitos os animais? (I)””
Artigo: “Avelino Muleiro: As pseudociencias e a medicina convencional”
Artigo: “Avelino Muleiro: A vileza dos novos deuses fatuos do Olimpo”
Artigo: “Rebelión sentimental do amor contra o control lóxico da razón (II)”
Artigo: “Rebelión emocional da amizade contra o control lóxico da razón (I) “
Artigo: “Sofismas e falacias, torpedos do discurso lóxico”
Artigo: ” Festa da filosofía no metaverso “
Artigo: “Tempos de frio moral”
Artigo: “Avelino Muleiro: Trascendencia do irrelevante (II)”
Artigo: “Avelino Muleiro: Trascendencia do irrelevante (I)”
Artigo: “Avelino Muleiro: O bico envelenado de Casandra”
Artigo: “Avelino Muleiro: A ocorrencia como contraargumento político”
Artigo: “Avelino Muleiro: Rebelión na caverna”
Artigo: “Avelino Muleiro:” A razón á caza e captura do azar e da causalidade””
Artigo: “Avelino Muleiro: “Derradeiros poemas de Manuel Vilanova”
Artigo: “A opinión de Avelino Muleiro: ” Vítimas baixo sospeita “”
Artigo: “A opinión de Avelino Muleiro: “Retablo de Nova York””
Artigo: ” Da imbecilidade á loucura pasando pola estupidez “
Artigo:” Filosofía delenda est “
Artigo: ” Fronteiras borrosas na realidade xeracional “
Artigo: ” Auf Widersehen, Viena. Dankeschön ”
Artigo: ” Encontros -imaxinarios-en Viena (III). Freud-2 “
Artigo: ” Encontros- imaxinarios- en Viena (II). Freud-1 “
Artigo: ” Avelino Muleiro : “Encontros –imaxinarios– en Viena (I)” “
Artigo: ” Festas do Nadal e a súa historia “
Artigo: ” O cerebro humano, esa caixa negra da nosa conduta “
Artigo: ” Mente, cerebro e conciencia (II) “
Artigo: ” Mente, cerebro e conciencia (I) “
Artigo: ” Pienso, luego Resisto “
Artigo: ” Da caverna platónica á nova Barataria “
Artigo: ” A linguaxe, instalada no idiolecto e na evolución social “
Artigo: ” Viaxe polas entrañas da hermenéutica “
Artigo: “A xustiza, entre o veo da ignorancia e a Intelixencia Artificial “
Artigo: ” Malos tratos e crueldade “
Artigo: ” Movementos feministas e ideoloxía de xénero “
Artigo: ” Dereitos humanos e dereitos dos animais “
Artigo: ” Violencia patolóxica “
Artigo: ” Posmodernidade e medios de comunicación “
Artigo: ” A ilusión da eterna xuventude e da inmortalidade: pode ser reversible o envellecemento? “
Artigo: ” Filosofía Médica (II): A historia da medicina e os seus retos actuais “
Artigo: ” Filosofía Médica (I) :Relación da medicina coa filosofía e coa ciencia “
Artigo: ” De quen son os fillos? “
Artigo : ” O Poder da Intelixencia Emocional “
Artigo : ” Devalo da Galicia interior “
Artigo : ” Filosofía Política: realismo e perversións políticas ( II ) “
Artigo : ” Filosofía Política: realismo e perversións políticas ( I ) “
Artigo : ” Negacionismo e represión social “
Artigo : ” Reclamos tóxicos “
Artigo : “ Ditame aberto ás ideoloxías (II) “
Artigo : ” Ditame aberto ás ideoloxías (I) ”
Artigo : “ Crise de Valores “
Artigo : ” A paz perpetua ”
Artigo : ” Científicos, expertos, médicos e filósofos “
Artigo : ” Regreso ao futuro “
Artigo : ” Parte de guerra ”
Artigo : ” Mario Bunge, embaixador do Carballiño ”
————————————————————————————————–
Curriculum de Avelino Muleiro García
-Licenciado en Filosofía pola Universidad dee Barcelona.
-Catedrático de Filosofía do Instituto Alexandre Bóveda (Vigo).
-Director durante seis cursos académicos do IB. Alexandre Bóveda.
-Profesor do Instituto Ausias March (Barcelona) no curso académico 1968-69.
-Profesor de Filosofía da Universidade de Santiago de Compostela nos cursos 1970-71 e 1971-72.
-Subdirector Xeral de Bacharelato da Consellería de Educación da Xunta de Galicia (1986 e 1987).
-Fundador e presidente do partido político Nacionalistas de Galicia (NG).
-Co-fundador e actual presidente do Grupo Aletheia de Filosofía.
-Fundador e actual Director do Instituto de Estudios Carballiñeses.
-Director da revista Ágora do Orcellón.
-Presidente da asociación Álvaro das Casas.
-Vocal da asociación Amigos da Universidad de Vigo.
-Membro do consello de redacción do boletín Tres Campus (Amigos da Universidade de Vigo).
-Membro cofundador da Táboa da historia de Galicia.
Obras
Colaborador semanal de Diario16 (desde finales dos ochenta e comenzos dos noventa).
-Colaborador semanal de Atlántico Diario, durante cinco anos, co logotipo El Surco (en castellano) e Xermolo (en galego).
-Publicou traballos da súa especialidade (Nietzsche, Wittgenstein, Lóxica…) en libros e revistas filosóficas.
-Colaborador en libros e revistas culturales (Festa da palabra, Encontros coa tradición. Conversas no Ribeiro, Tres Campus, Verbas aos mozos galegos, de Álvaro das Casas -en edición facsímile-, O Manifesto UCRA, de Álvaro das Casas –edición facsímile-, etc).
-Prologuista de varios libros (Nomes do Ribeiro -de Frutos Fernández-, Os nomes beiramariños –de Gerardo Sacau–, Mar adiante, as Xeiras dos Ultreias, etc).
-Coordinador do libro Homenaxe a Neira Vilas e a Balbino, o neno labrego.
