Felipe Senén: “Rafael Melero: cando a poesía se fixo Ser e habitou no Carballiño”

17 Marzo, 2025

II EDICIÓN COCHES CLÁSICOS NO IRIXO

Por Felipe-Senén

XUNTANZA DE CLÁSICOS NO IRIXO

(Historiador da Cultura Galega)

Hai moito tempo que debera estar publicada e espallada unha biografía do poeta Rafael Melero, tan vencellado ao Carballiño, ao seu “locus amoenus” e onde pousan os seus restos mortais. Tal ausencia de datos motivounos a algo que consideramos prioritario, a súa difusión, a artigos como este, onde a razón e o corazón queren harmonizarse, cousas da poesía e que tanto compren a este tempo tan comercial e deshumanizado.

Cando falaba do Carballiño con aquel profesor e factotum da cultura galega que era Filgueira Valeverde, el sempre sacaba a relucir a calidade poética de Rafael Melero e as súas andanzas de mocidade por Pontevedra. Tamén nun magnífico artigo do amigo de Rafael Otero sobre Jaime Ferreiro Alemparte, o gran estudoso e tradutor de Rilke,o poeta checo en Alemán, tan influínte nos anos do Modernismo, refírese á fonda amizade que este, natural – dos de ida e volta- de Cabanelas, tiña con Rafael Melero: afecto nacido da coincidencia en andanzas de guerra polo fronte máis duro, o de Teruel… alí tamén se encontraron co singular arqueólogo coruñés Luis Monteagudo que sería director do Museo Arqueolóxico da Coruña, co que coincidín e me iniciei en aventuras e desventuras museolóxicas . Escoitando entón asociado ao Carballiño o nome de Rafael Melero como expoñente da mellor poesía dos anos da posguerra. Do mesmo xeito lle escoitei falar a Manuel Chamoso Lamas, veciños, ribeiraos dunha e outra beira do ribeiro do Arenteiro.

E ben que me alegraba saber de Rafael Melero pola fonda amizade coa familia, cos fillos, Sinforiano e coa lembrada María José, ambos os dous do meu tempo. Xa no 1970, cando comezaba a estudar Filosofía e Letras en Compostela o prestixioso departamento de Literatura Española, dirixido polo catedrático Moreno Baez trouxera a un encontro cos alumnos a Damaso Alonso, supervivinte da Xeración do 27, estudoso do galego nos lindeiros con Asturias e León, entón director da Real Academia Española, nas conversas saíu á luz a lembranza do amigo daquel, o malogrado e gran poeta Rafael Melero e que estivera no seu enterro no Carballiño. Nas conversas co poeta Manuel Maria e co pontevedrés Cuña Novás saia moi frecuentemente a loubanza dos poemas de Melero. Cousas así avaliaban a miña crenza na miña terra, na poesía e na amizade.

No 2023, despois dunha longa espera, o Instituto de Estudios Carballiñeses, tan acertadamente atento a rescatar e estudar páxinas esquecidas da historia carballiñesa tivo entre as súas prioridades, coa axuda do Concello, sacar á luz a “Poesía Inédita, Rafael Melero”, tan coidada como esperada edición, coordinada polo profesor carballiñés José Luis García Rodríguez, con biografía realizada por quen mellor a pode facer, por Sinforiano Rafael Melero Peña e Rafael Benito Melero González, con estudo crítico do catedrático compostelán de Lingua e Literatura Castelán Andrés Romarís País e prologada polo profesor de Filosofía e director do Instituto de Estudos Carballiñeses Avelino Muleiro, primeiras páxinas nas que sintetiza perfectamente esa aura ética e estética que escintila dos versos de Melero. Desexada obra, feita con amor e a ansia do deber e do querer cumpridos.

Polo que imos sabendo e xa intuíamos Rafael Melero foi persoa de exquisita sensibilidade existencialista, de entre os grandes poetas do amor, o amor como alicerce, coa normalidade e autenticidade de ser, entre un moi culto e fondo sentido filosófico en devalar metafísico, a busca entre o telúrico, entre a paisaxe e a paisanaxe, o que xurde desa ascese terreal cara ao divino, entre o paso da vida á morte. Humanista pois, polígrafo, articulista, debuxante, afeccionado á fotografía, pintor que busca a alma, anovador do misticismo tradicional hispánico, seguidor da onda de Juan de la Cruz, de tanta luz para tempos grises, os que Celso Emilio Ferreiro chamou a “Longa noite de pedra”.

Saber enxergar o espírito da paisaxe, do ser humano a través do amor: o humanismo

Rafael Melero Granja naceu un 21 de novembro do 1918 en Tomiño do Baixo Miño, terras moi activas nos anos da República, lembramos por alí a acción de Antón Alonso Rios…e conseguintemente a represión franquista. De familia acomodada, fillo primoxénito entre cinco irmáns dun funcionario do Banco de España e dunha tomiñesa. Neto de Sinforiano Melero Guerra, presidente da Cámara de Comercio de Pontevedra, concelleiro da mesma cidade entre 1928 e 29. Sendo Pontevedra a vila de formación do rapaz. Eran aqueles anos na “boa vila” de fonda efervescencia cultural, a polifónica, o Museo, a presencia de Castelao, onde se formaban promesas de futuro para tempos convulsos como Sánchez Cantón, Filgueira, Alexandre de la Sota… o mesmo Chamoso case unha década maiores que Melero.

**Ponte Veiga. medieval, e construción ponte nova, 1920**

No 1934 a familia de Melero marcha para Palma de Mallorca por traslado do pai como oficial do Banco de España, dous fillos os acompañan, entre eles Rafael, o resto quedan en Tomiño cos avós. Pouco despois, no 1935 o proxenitor permuta praza como interventor en Ourense, onde Rafael remata o bacharelato. Era aquel un Ourense, Auria envolta na singular aura literaria da Xeración Nós. Abrindo a anos da guerra nos que entran en escena a estancia en Partovia, a inseparable amizade co erudito literario e posteriormente profesor en Francfot Jaime Ferreiro Alemparte e co sempre lembrado profesor “o Peta” Jose Antonio Rodriguez Domínguez.

Vida truncada en plena efervescencia creativa, deixando obra inédita, nove libros escritos ao longo dos anos cincuenta, os que agora, de xeito serodio, saen á luz, con esa calidade que os fai ser actuais, intemporais, clásicos.

Pasa a estudar Comercio en Vigo, actividade interrompida pola guerra e ser mobilizado pola Sanidade Militar da Coruña, coincidindo alí con Jaime Ferreiro, para logo ser destinado como sanitario a Daroca, logo ao duro fronte de Teruel… escribe cartas aos seus compañeiros, vive de preto a dor, a morte, a crueldade…. O lapiz, a navalla de afiar, o caderno “diario” serven para evadirse da furia, debuxar paisaxes e matinar. No 1938 recibe aviso da Universidade de Santiago para complementar os seus estudos e ser perito mercantil, Volve ao fronte, vive a crueldade da batalla do Ebro, sendo ferido no costado dereito…pasa ao fronte de Valencia, busca o xeito de zafarse da contenda, xunto con Ferreiro Alemparte, solicita en Granada un curso de Alferez, grado que non consigue polo nulo espírito militar. No 1939 pasa ás oficinas da Plana Mayor e finalmente a Ourense e novamente á Coruña, rematando os estudos, compatibilizando co Servizo Militar no cuartel ourensán de S. Francisco. Oposita ao Corpo Técnico do Banco de España en Madrid, tomando praza na sucursal de Cuenca. Enfermizo pasa ao hospital, onde se atopa cun seminarista veciño de Trasalba, o paul Manuel González Ruiz, amizade para o resto da vida. No 1944 consigue o traslado a Ourense, onde o seu pai era interventor…volven entón as visitas ao Carballiño, onde aquel mozo atractivo, afable, coñece a Josefa Peña Nogueira, Pepita, de familia moi coñecida, do serradoiro da Ponteveiga, casando o 5 de abril de 1945. No 1949, recen nacido o seu primeiro fillo pide traslado a Pontevedra, onde nacerá M. Xosé. Son anos de reencontro cos vellos amigos, cos pintores Pesqueira, Manuel Torres, Ramón González-Alegre… de fonda actividade literaria, colaborador en La Noche, no Diario de Pontevedra…

A finais de 1955, opositando a Secretario do Banco de España, pasando a Salamanca, cidade propensa ás súa colaboracións literarias e á beira dos máis grandes escritores do momento, artigos que mesmo cumpriría compilar.

Na súa querida Ponteveiga escribiría os poemarios Tarde roja” (1958) Voz en el Tiempo (1959) que será premio Marina 1958, presidía aquel xurado Risco… Alba del Viento (1959). E cando xa está na nómina dos grandes poetas da posguerra, escribe Furia de Raíces (1963).

A partires de 1962 a enfermidade ameaza a súa vida, despois de varias consultas médicas, sen perder a esperanza, retorna os espazos familiares e queridos do Carballiño. Escribe poemas, cartas…volve a Madrid a facer terapia experimental…retorna en ambulancia ao Carballiño e un día despois, o 21 de outubro de 1962 falece. O seu restos mortais repousan no panteón familiar de Señorín…o mundo da poesía púxose de loito en sentidas crónicas.

E velaí a sumar a aquela obra os poemas inéditos, que quedaron sobre a mesa…esperando pola man… e non sendo nunca tarde: Panta Rei/ Vigía de la noche/ Eternidad de la tarde/ Tactos profundos/ Cantos de Urencia/ Con la sangre en los labios… con esa aura de beleza, de ética e estética dun mozo poeta verdadeiro para tempos difíciles, tan necesario cando a cousificación e as liturxias se endomingan e sobrepoñen aos valores de espírito.

FOI NOVA EN BADAL

MENSAXES POPULARES

CATEGORÍAS POPULARES